Pierwsza polska moneta w Polsce sięga X wieku. Pospolicie posługiwano się monetą napływową, przywożoną przez kupców. Mieszko I dał wybić drobne monety zwane
denarami. Ponadto wybijano cienkie jednostronne blaszki podobne do guzików i nazwano je brakteatami.
	rys. 12 denary Mieszka I

Siła nabywcza pieniądza w X – XIII wieku.
    Niewolnik kosztował 240 denarów
    Krowa 90 denarów
    Koń 1000 denarów
    Korzec żyta 19 denarów
    Bochen chleba 2 denary

	Okres krzyżacki
	Wszelkie zobowiązania określane były w jednostkach obrachunkowych, dla których nie wybijano monet o tej wartości. Była to wartość określona w wadze srebra:
1 grzywna chełmińska = 180 g srebra. 1 grzywna = 4 wiardunki = 24 skojce. 1 wiardunek = 6 skojców.
Monety, dla których wybijano nominały to:
1 szeląg = 1/60 grzywny
1 denar (solidus) = 1/720 grzywny
	rys. str.170 grosz, grosz szeroki, brakteaty

	Monety królewskie okresu złotego XVI – XVIII wiek
Przykładowo podaję jednostki monetarne z 1570 roku:
 - 1 grzywna lub 1 marca (czyt. marka) liczby polskiej = 48 groszy
 - 1 grzywna lub 1 marca liczby pruskiej = 20 groszy
 - 1 złoty polski (złp.) lub 1 floren = 30 groszy = 90 szelągów = 540 denarów
 - 1 grosz = 3 szelągi = 18 denarów
 - 1 szeląg = 6 denarów
 - 1 skojec = 15 denarów
Grosz przedstawił wartość, za którą jeden człowiek mógł wyżywić się przez 1 tydzień.
	rys. str. 91 denar i grosz koronny Zygmunta III

    Siła nabywcza pieniądza w 1570 roku
    dniówka murarska 5 groszy
    para butów 20 groszy
    koszula męska 5 groszy
    gęś 2 grosze
    koń 20 – 22 złote
    Siła nabywcza w 1700 roku
    korzec żyta 100 groszy
    korzec grochu 50 groszy
    mendel jaj 5 groszy
    para butów 45 groszy
    łokieć sukna 6 groszy

	Monety w XVIII wieku
    1 talar = 3 złote polskie = 90 groszy = 1620 denarów
    1 złoty polski albo floren = 30 groszy = 540 denarów
    1 grosz = 18 denarów
    Siła nabywcza pieniądz za Stanisława Augusta
    Poniatowskiego 1764 – 1795
    czeladnik murarski 20 groszy miedzianych
    woźny 2 złote polskie tygodniowo
    korzec grochu 8 złp
    kopa jaj 2 złp
    garniec gorzałki 6 złp
    funt cukru 3 złp
    para butów 3 złp
    funt schabu 7 groszy
    kosa 1 złp

	Okres zaboru pruskiego
Były dwa okresy pruskiej monety obowiązujące u nas. Pierwszy okres to talary, silbergroschen (srebrne grosze), pfenigi miedziane. 1 talar = 30 srebrnych groszy = 360 pfenigów.
Ten przelicznik obejmował okres po uwłaszczeniu chłopów w 1823 r.
	Często znajdujemy w ziemi lub innych zakamarkach drobnemonety z XIX wieku z niemieckimi napisami. 1. Drobne srebrne monety z napisem takim lub podobnym:
1. silbergroschen Kleine Müntze oraz napisem 30 sztuk na 1 Thalar. Znaczy to, że jeden srebrny grosz jest drobną monetą. Na talar wchodzi 30 sztuk.
2. Dosyć duże miedziane monety z napisem, na przykład: 3 groschen(1,4) Kleine Müntze i 120 einen Thalar. Oznacza to 3 fenigi drobnej monety (lub 1, lub 4 fenigi).
Na talar wchodzi takich monet 120 (odpowiednio 360, 90monet).
	Od 1871 roku pojawiają się nowe monety w systemie dziesiętnym –Reichmarka i fenigi. 1 marka = 100 fenigów. Podane były tylko podstawowe nazwy jednostek monetarnych.
Wybijane monety posiadały różne nazwy, ale przedstawiały tylko wielokrotność jednostki podstawowej. Oto kilka przykładów:
trojak to trzy grosze, półgrosz to ½ grosza, szóstak to 6 groszy, półkopek to 30 groszy, ort to dziesiąta część złotego polskiego. Tymf to moneta 30 groszowa zwana półkopkiem,
boratynka to miedziana moneta warta 1 szeląga. Wybito aż 900 milionów sztuk boratynek. 1 złp = 30 groszy, 1 grosz = 3 boratynki, ort to dziesiątak złotego polskiego, dukat równy
3,5 grama złota. Początkowo dukat miał być równy czerwonemu złotemu. Wartość dukata:
 - w XV wieku 1 złoty polski
 - w końcu XVI wieku 2 złote polskie
 - w XVII wieku 4 złote polskie
 - za Jana Kazimierza 6 złp
 - za Augusta II 18 złp

	Wartość monet zmieniała się wp oszczególnych okresach. Związane to było między innymi z kosztami ponoszonymi na wojnę, np. po potopie za czasów Jana Kazimierza
kierownik mennicy Andrzej Tymf rozpoczął produkcję monet 30 groszowych z lichego srebra, które podobnie jak boratynki miały służyć spłaceniu długów państwowych.

Autor: Jerzy Świetlik

	W załączeniu rysunki monet