Szkoła w Dąbrowie Wsi istniała już od początku XIX wieku. Nowy budynek szkolny wybudowano w 1875 r. Wsie leżące w kierunku Unisławia: Otowice, Budy Gierkowskie
i Linie postanowiły założyć drugą szkołę, ponieważ odległość wynosiła około 3 km. Udało się to w latach 1902/1903. Wybudowano dwuizbową szkołę z mieszkaniami takiej
samej wielkości jak Dąbrowa wieś. Szczególnie na budowie nowej szkoły zależa łokolonii Otowice, gdzie było prawie 50 budynków mieszkalnych i około 350mieszkańców.
Kolonia Otowice nie była samodzielną wsią, należała do obszaru dworskiego w Gierkowie. W tym czasie właścicielem tak Gierkowa jak i pobliskiego Cichoradza był hrabia
Alvensleben. W Otowicach hrabia powołał urząd zastępcy przełożonego obszaru dworskiego. Obszary dworskie zobowiązane były do ponoszenia kosztów utrzymania szkoły.
W przypadku, gdy do szkoły wchodziły miejscowości nie należące do dworu, wydatki ponosił samorząd określaony jako fiskus. Wkład pieniężny w przypadku Dąbrowy
Wybudowanie określono proporcjonalnie według ognisk (rodzin tam mieszkających). Później przyjęto inny sposób obliczania według wielkości płaconych podatków. Przed
uzyskaniem niepodległości w 1920 r. miejscowość tą nazywano Darneran Abbau. Pierwszymi nauczycielami, których udało się ustalić byli: Gustaw Betz, ur. 30 stycznia1875 r.
w Debrznie. Należał do pierwszych nauczycieli tej szkoły po jej wybudowaniu. Pracę nauczycielską rozpoczął 1 października 1903 r. Pracował naWybudowaniu do 31 maja 1921 r.
Egzamin dojrzałości zdał 17 października 1895 r. Drugi końcowy egzamin nauczycielki zdał 9 czerwca 1899 r. Zaprzysiężony do zawodu został 8 kwietnia 1896 r. Żonaty
z Jadwigą z domu Mai; jeden syn Gerhard, ur. 6 sierpnia 1908 r. ewangelik. Był też organistą w zborze w Dąbrowie wsi. Drugim nauczycielem był Schipper, o którym brak
dalszych wiadomości. Albert Kenchel, ur. 2 stycznia 1885 r. w Dąbrowie Wybudowanie pracował od 1 października 1912 r. Albin Benchel, ur. 9 stycznia 1884 r.Pracował
w Nawrze od 1 kwietnia 1906 r. do 1 sierpnia 1913 r. W Dąbrowie Wybudowanie pracował od 1 października 1913 r. Weidemann, ur. 26 maja 1894 r. Pracował w miejscowości
Leben od 16 kwietnia 1914 r. W Dąbrowie Wybudowanie pracował od 16 listopada 1915 r. Celestyn Kamiński pracował od 10 lipca 1919 r.do 20 lipca 1920 r. kiedy to zgłosił się
jako ochotnik do obrony Ojczyzny wobec zagrożenia bolszewickiego. Po powrocie z wojska nominację na pierwszego nauczyciela otrzymał w sąsiedniej Dąbrowie określanej
wtedy jako Dąbrówka pod Unisławiem.

      Od 1 stycznia 1921 r.przybywa nauczycielka Stanisława Hanelt, ur. 8 lutego 1896 r. w WałdowieKrólewskim. Uprzednio pracowała w szkole w Boluminku. Pracuje na
Wybudowaniu do 16 maja 1922 r. kiedy wychodzi za mąż za Celestyna Kamińskiego. Potem przenosi się do sąsiedniej szkoły w Dąbrowie Wsi. Od 1 kwietnia 1921 r. do
DąbrowyWyb. przenosi się Franciszek Majewski, ur. 21 sierpnia 1885 r. w Śmiłowie. Nominację na pierwszego nauczyciela, czyli kierownika szkoły otrzymał 21 lutego 1922 r.
O pracy Franciszka Majewskiego napiszę oddzielnie.

      Szkoła wybudowana została w latach 1902/1903. Składała się z dwóch izb lekcyjnych, każda o wymiarach 9,5 m.x 5,8 m. x 3,5 m. oraz dwóch mieszkań dla nauczycieli. Dla
pierwszego nauczyciela 4 pokoje i kuchnia, dla drugiego 2 pokoje i kuchnia. Gruntu szkolnego było 0,8259 ha. Martikuła dla szkoły określała, że szkołę utrzymuje obszar dworski
w Gierkowie i rząd. Obszar ziemi przynależny do szkoły 0,5798 m.kw. Drewna dla pierwszej izby lekcyjnej należało się 22,98 m. sześć. dla drugiej klasy 24,63 m. sześć. Dla
pierwszego nauczyciela na potrzeby mieszkalne 21,77 m. sześć. na potrzeby gospodarcze 11,13 m. sześć. Dla drugiego nauczyciela tylko 7,39 m. sześć. Razem dla szkoły trzeba było
dostarczyć rocznie 87,9 m. sześć. drewna. Budynek szkolny wyceniony był na 14 800 marek, budynek gospodarczy na 3200 marek. Do szkoły w 1910 r. uczęszczało 99 dzieci:
z Dąbrowy Wybudowanie 51, z Linii 3, z Otowic 45. Od stycznia 1924 roku nominację na nauczyciela otrzymała nauczycielka z Czarża Janina Zydelówna.Urodziła się 3 września
1900 r. w Grucznie. Na nauczyciela zaprzysiężona została 24 października 1922 r. Uprzednio pracowała w szkołach w miejscowości Pieczeń, Kolenki, Czarże. Pracowała przez dwa
lata w szkole na Wybudowaniu. W dniu 9 grudnia 1925 r. zwolniła się z zawodu nauczycielskiego. Od 7października 1925 r. jako drugi nauczyciel przybył Zygmunt Okonek.
Urodził się 8 lutego 1897 r. w Minikowie, które wtedy należało do Wielkopolski. Pierwszą pracę rozpoczął 30 marca 1920 r. Był żonaty. Obiecano mu pracę pierwszego nauczyciela,
czyli kierownika szkoły. Z dniem 1 maja 1927 r. przeniósł się do szkoły o jednym nauczycielu w Rafie. Z dniem 1 września 1927 r. zatrudniono nauczycielkę Scholastykę Lesińską,
ur. 10 lutego 1902 r. w Chełmnie. Z dniem 31 sierpnia 1928 r. rozwiązano z nią umowę.

      Wobec planów połączenia szkół Dabrowa Wieś i Wybudowanie dotychczasowy kierownik Franciszek Majewski przenosi się z dniem 1 listopada 1928 r. na własne życzenie do
 siedmioklasowej szkoły do Grudziądza. Od 31 sierpnia 1928 r. nauczycielem w Dabrowie Wybudowaniu zostaje Józefa Batorówna. Przybyła ze szkoły w Wielkim Czystym koło
Chełmna. Z dniem 1 stycznia 1929 r. nastąpiła komasacja szkół Dabrowa Wybudowanie i Dabrowa Wieś, o czym zawiadomiono obydwie szkoły pismem kuratorium z 22 grudnia
1928 r. Pismo podpisał kurator okręgu szkolnego J. Szwemin. Szkoły były połączone od 1 stycznia 1929 r. do 1 września 1932 r. W dniu 1 września 1932 r. CelestynKamiński zdaje
inwentarz szkoły Józefie Batorównej w obecności wójta Teodora Semraua. Od 7 listopada nauczycielem został Jan Wiśniewski. Szkoła reaktywowa nazostała jako jednoklasowa
z jednym nauczycielem. Od 1 marca 1933 r. pracuje tu wojskowy Jan Sztych. Był działaczem oświatowym i członkiem Legionu Młodych. Jeszcze w tym samym roku szkolnym
pracuje tu w zastępstwie Jan Brzeziński. Od 1 sierpnia 1933 r. przenosi się do 7 klasowej szkoły nr 3 w Chełmnie. Stabilizację kadrową w szkole mamy dopiero od 1933 roku.
Od 1 sierpnia 1933 r. pismem nr 2007/33 stanowisko jednoklasowej szkoły w Dąbrowie Wybudowaniu powierzono Marii Henke z Podwieska. Na tym stanowisku pracowała
do 1939 r. Przypuszczam, że w Dabrowie Wybudowaniu uczyły się tylko klasy I – IV. Do klas wyższych dzieci przekazywane były do Dąbrowy Wsi. W czasie okupacji, po
zamordowaniu jej męża Maksymiliana Henke przebywała na wygnaniu w Generalnej Guberni. Na apel władz oświatowych w 1945 r. żeby wrócić do swoich przedwojennych szkół,
Maria Henke wróciła do Dąbrowy Chełmińskiej, gdzie zAugustyną Wiewiórzanką i Stanisławą Kamińską uruchamiają szkołę.
W szkole w Dąbrowie Wybudowanie pracowała do 1974 r. kiedy przeszła na emeryturę.

      Uczniowie w latach 1922 –1932:
      Rok 1922/23: kl. I – 12, kl.II – 17, kl. III – 12, kl. IV – 12. Razem 57 uczniów.
      Rok 1923/24: kl. I – 14, kl.II – 12, kl. III – 13, kl. IV – 16, kl. V – 15. Razem 78 uczniów.
      Rok 1925/26: kl. I – 14, kl.II – 13, kl. III – 12, kl. IV – 16, kl. V – 14. Razem 69 uczniów.
      Rok 1926/27: kl. I – 8, kl.II – 10, kl. III – 14, kl. IV – 18, kl. V – 14. Razem 64 uczniów.
      Rok 1927/28: kl. I – 25, kl.II – 12, kl. III – 8, kl. IV – 11, kl. V – 20. Razem 76 uczniów.
      Rok 1928/29: Łącznie 85uczniów, w tym z Dąbrowy Wybudowanie 37, Otowic 32, Liniji 1, Gzina 15.

      7 listopada 1932 r. po wznowieniu samodzielnej szkoły uczęszczało razem 71 uczniów, w tym z Dąbrowy Wybudowanie 11, Linii 7, Otowic 53.
Młodzież z Gzina zaczęła uczęszczać do nowo otwartej szkoły w Gzinie.

					Szkoła w Dąbrowie Wybudowanie część II
      Wypada oddzielnie omówić sprawy związane z połączeniem obwodów szkolnych Dąbrowa Wieś i Wybudowanie. Rozpoczęła się walka o utrzymanie szkoły na Wybudowaniu.
W dniu 30 września 1928 r. mieszkańcy obwodu szkoły Wybudowanie piszą do Inspektopra Szkolnego wChełmnie: “ Dzieci do Dąbrowy wsi wysyłać nie chcemy z powodu odległości.
Mamy tu na miejscu dwuklasową dobrą szkołę i dzieci dostateczną ilość 80. Pragniemy,żeby szkoła pozostała”. Podpisali się Wojciech Michalski, Franciszek Woźny,Mieczysław
Szydłowski i Franciszek Pieczora. Pismo przekazano też do wiadomości sołtysowi Otowic Kalinowskiemu. Protest podpisało ponadto 17 mieszkańców:Mikołaj Tabaczyk, Franciszek
Kuczwalski, Teodor Bochicki, Michał Sulecki, Julian Michałowski, Emil Lypko, Piotr Kończewski, Jan Chaciński, WojciechWójcik, Albert Pielka, Jan Kornaszewski, Anna Kłaput,
Franciszek Kaszewski, Franciszek Eicholc, Kazimierz Günther, Józef Chruściel, Józef Mrawiec. W dniu28 sierpnia 1928 roku przedstawiciele Rad Szkolnych Miejscowych z Gzina,
Linii i Gierkowa w osobach: Józef Bojanowski z Gzina, Franciszek Wojciechowski z Gzina, K. Kosiński z Linii i przedstawiciel obszaru dworskiego z Gierkowa wyrażają zgodę na
połączenie szkół. Dwór Gierkowo zgadzał się na połączenie pod warunkiem, że dotychczasowa kwota płacona na rzecz szkół nie zostanie zwiększona. W tej sprawie przełożony obszaru
dworskiego w Gierkowie pisze do Wydziału Powiatowego Starostwa w Toruniu: “Mamy szkołę w Gierkowie. Nie może majętność Gierkowo płacić podatku szkolnego na szkołę w innej
miejscowości, do której w dodatku dzieci z Gierkowa nie uczęszczają. Korzysta jednak z tej szkoły kolonia Otowice, gdyż pewna część dzieci chodzi do tej szkoły, a druga część do szkoły
w Gierkowie. Dlatego też poleciło zastępcy przełożonego obszaru dworskiego na kolonię Otowice, by z mieszkańcami kolonii Otowice ten podateks zkolny ściągnął. Lecz na zwołanym
przez zastępcę na kolonię Otowice zebraniu gminu zapadła na tymże uchwała nie płacenia tego podatku. Zatem proszę PanaStarostę o wydanie swej decyzji, kto ma ten podatek płacić
i jednocześnie wydać orzeczenie na przypadającą część podatku szkolnego na szkołę Gierkowo, podatku wójtowskiego i na urząd stanu cywilnego, od płacenia których Otowice również
się uchylają”. Pismo podpisał Kalinowski, przełożony obszaru dworskiego w Gierkowie 7 września 1929 r.

      W dniu 17 stycznia 1930 r.adwokat Niklewski z Torunia, w zastępstwie Romana Kentzera, ówczesnego właściciela z Gierkowa zwraca się do szkoły w Dąbrowie z wezwaniem do
zawarcia ugody w sprawie rewizji ciężarów utrzymania szkoły. W tej sprawie odbyło się posiedzenie stron, w którym udział wzięli Roman Kentzer, właściciel Gierkowa, adwokat
Niklewski, sołtys wsi Dąbrowa Tedor Semrau, przewodniczący RSM Celestyn Kamiński i Inspektor Szkolny z Chełmna Jan Wyrembelski. Nie osiągnięto porozumienia – Gierkowo nie
godzi się na nowe warunki i jest gotowe przejąć wszystkie dzieci z Otowic. Spór dotyczył nowego sposobu obliczania świadczeń,nie od ognisk (rodzin) ale od wielkości płaconego
podatku. Dotychczas obszar dworski w Gierkowie ponosił koszty utrzymania szkół na Wybudowaniu w kwocie 200 zł i Dąbrowie Wsi w kwocie 600 zł. W poprzednich latach
Gierkowo wielokrotnie zalegało z płaceniem podatku szkolnego, o czym świadczą liczne monity. Na początkuroku 1925 redant szkolny zwraca się do Inspektora Szkolnego w Chełmnie
z pytaniem czy może pociągnąć hrabiego Alvenslebena z Gierkowa i Cichoradza, bo zalega z opłatami. W I kwartale ściąga się administracyjnie z dóbr hrabiego kwotę 58,13 złotych.
W tym samym roku ściąga się w drodze egzekucji kwotę 229zł, której Gierkowo nie uiściło, mimo kilku wezwań do zapłaty. W dniu 8 września 1925 r. starosta wystawia dokumenty
na egzekucję w kwocie 515,45 zł. Jest też adnotacja, że w międzyczasie dwór wpłacił zobowiązania. Wniosek: ociąganie się z opłatami świadczy, że sprawy finansowe hrabiego
Alvenslebena w Gierkowie i Cichoradzu były bardzo trudne. Majątek Gierkowo został sprzedany Romanowi Kentzerowi. Spór został zażegnany w 1933 r. kiedy obszar dworski
zlikwidował szkołę w Gierkowie, a wszystkie dzieci przekazano do Dabrowy. Obszar dworski regulował opłaty szkolne na dotychczasowej wysokości, tj. według ognisk domowych a nie
dochodów. W imieniu Rady Szkolnej Miejscowej umowę podpisali:sołtys Józef Tatarek, Bojanowski, Kraśkiewicz, Myszkowski leśnik z Linii
oraz przedstawiciel obszaru dworskiego w Gierkowie.

      O dozorze szkolnym.
Rada Szkolna Miejscowa była wspólna dla obydwu szkół. Do 1922 r. członkami byli przedstawiciele ludności niemieckiej Fisch, Bettinger i redant Meyer. Od 1922 r. sołtys Jarocki, Jan
Kraskiewicz i redant Meyer (do 1926 r.). Od 1924 roku do Rady Szkolnej Miejscowej wchodzi kierownik szkoły Celestyn Kamiński. Od 1926 roku redantem szkolnym zostaje kierownik
szkoły z Wybudowania Franciszek Majewski oraz leśnik z Linii Myszkowski na miejsce leśniczego Zaremby. W latach 30-tych do Rady Szkolnej Miejscowej należeli też Wojciech
Woźniak, Stelmaszyk, Wojciech Wawak, Franciszek Woźniak i Ignacy Medoń. W opisywanym okresie wójtami w gminieDąbrowa byli:
 1. Talkowski zBolumina 1923 r.
 2. FranciszekMajewski 1926 – 1928
 3. Teodor Semrau1929 – 1930
 4. Józef Tatarek ostatnie lata przed wojną.

Autor: Jerzy Świetlik