Już trochę o tej szkole pisałem w artykule “Włościańska wieś Czemlewo. Dotarłem do nowych materiałów, o czym poniżej.
Po parcelacji folwarkuCzemlewo w 1895 roku zbudowano dwuizbowy budynek szkolny murowany. Dziedziniec szkoły 26 m. x 8,5 m. W budynku były dwa mieszkania: dla
jednego nauczyciela 4 pokoje z kuchnią, dla dwóch nauczycielek dwa pokoje z kuchnią. Pierwszym kierownikiem szkoły był Anastazy Gawrych. Zachowały się jeszcze dane
o dwóch innych nauczycielach sprzed uzyskania niepodległości w 1920 roku. Eryk Freytag, ur. 29 czerwca 1890 r. z Neustad pracę nauczycielską rozpoczął 1 października
1911 roku w Szczukach. W Czemlewie pracował od 1 lutego 1912 r. Drugim nauczycielem przed 1920 r. był Leon Gostomczyk, ur. 6 kwietnia 1884. Poprzednio pracował
w Tucholi (1904r.), Grudziądzu (1908 r.) i Wabczu (1909 r.). Od lutego 1912 zatrudniony był w Czemlewie. W 1920 roku do szkoły uczęszczało 125 dzieci, w tym 18 ewangelików.

Wykaz nauczycieli Czemlewa
 1. Anastazy Gawrych 1908 r.
 2. Eryk Freytag od 1 lutego 1912 r.
 3. Leon Gostomczyk od 1 lutego 1912 r.
 4. Jadwiga Markowska od 15 sierpnia 1920 r. do 1 września1926 r. – nauczyciel kierujący
 5. Zofia Roszkiewiczówna od 21 lipca 1921 r.
 6. Helena Stefurczakówna od 20 sierpnia 1921 r.
 7. Jonna Polaszewska od 1921 r. do 1 marca 1923 r.
 8. Jadwiga Owczarzakówna (Skolimiec) od 1 czerwca 1923r., od 1925 r. kierownik szkoły
 9. Maria Nałęczowa od 25 lipca 1925 r. do 1 września 1932r.
10. Helena Rosińska od 1 października 1929 r.
11. Helena Frostowa od 1 września 1930 r.
12. Józef Skolimiec od 6 września 1932 r.
13. Maksymilian Henke od 1 sierpnia 1933 r.

W pierwszych latachpowojennych (1920) obsada nauczycielska zmieniała się bardzo często. Przybywali nauczyciele bez wykształcenia pedagogicznego. Umowę o pracę dostawali
z mianem:siła pomocnicza nauczycielska lub nauczyciel tymczasowy. Kwalifikacje zdobywali na kilkunastomiesięcznych kursach przysposabiających, zakończonych egzaminem
pierwszego i drugiego stopnia. Praca w szkole w Czemlewie przebiegała bez większych problemów z Nadzorem Szkoły, który później nosił nazwę Rada SzkolnaMiejscowa. Na czele
dozoru szkolnego stał przewodniczący. Często funkcję tę pełnił sołtys. Jednak najważniejszą osobą był skarbnik, do którego używano określenia redant. On w imieniu samorządu
trzymał kasę szkolną. Odpowiedzialny był za gospodarkę szkoły, zaopatrzenie, remonty, wynajmował ludzi do prac, np.przywozu drewna, porąbania. Za swoją czynność otrzymywał
roczne wynagrodzenieokoło 30 – 40 zł. W 1923 r. redantem szkoły w Czemlewie był Raczkiewicz.Członkami nadzoru byli: Krauze i Babkiewicz z Janowa, Podlasiński i Zukierski
z Czemlewa (imion osób nie odnotowano). W 1930 roku w skład Rady SzkolnejMiejscowej wchodzili: przewodniczący Raczkiewicz i członkowie Franciszek Górny,Franciszek
Majbaun, Franciszek Babkiewicz. Rada harmonijnie współpracowała z kierownikiem szkoły. Opracowywano coroczny budżet, który oprócz rady zatwierdzał wójt, inspektor szkolny
w Chełmnie i Rada Powiatowa. Zapis z 1920 roku podpisany przez Franciszka Górnego, sołtysa wsi, zaświadcza że szkoła otrzymała 50 m. sześć. drewna opałowego za który gmina
zapłaciła 1803 marki.Tak więc bezproblemowo załatwiono w Czemlewie sprawę najważniejszą dla szkoły -zaopatrzenie w opał, który dla wielu szkół w okolicy stanowił poważny
problem. W dniu 17 sierpnia 1920 r. powołano na kierownika nauczyciela kierującego dwuklasowej szkoły Jadwigę Markowską z Lisznej, powiat białski (Małopolska),
ur. 13 października 1892 r. Egzamin dojrzałości złożyła w Lwowie. Przedstawiła ponadto świadectwo moralności od księdza skąd pochodziła. Pracowała do 1 września 1926 r. potem
przeniosła się do Nowego Miasta Lubuskiego. W dniu 21 lipca 1921 r. zatrudniono Zofię Roszkiewiczównę, ur. 24 marca 1879 r. w Krępie. Nic więcej się nie zachowało. Helena
Stefurakówna z Kołomyi pracowała wCzemlewie od 30 sierpnia 1921 r. Ukończyła kurs nauczycielski w Świeciu.Następnym nauczycielem była Joanna Polaszewska z Poznania,
ur. 24 maja 1901 r. Zatrudniona w Czemlewie od 30 sierpnia 1921 r. Uprzednio pracowała w Różnowie koło Kokocka. Po dwóch latach w dniu 30 marca 1923 r. przenosi się
do Chełmna. Od 1 czerwca 1923 r. zostaje zatrudniona aż do 1939 r. Jadwiga Owczarzakówna, ur. 19 czerwca 1905 r. w Trzemesznie. W Świeciu kończy szkołę przygotowującą do
zawodu. Przez pierwsze dwa lata pracuje jako nauczyciel, od 1925 r. zostaje kierownikiem szkoły do 1939 r. W roku 1932 lub 1933 wychodzi za mąż za nauczyciela tejże szkoły Józefa
Skolimca. W latach 1925 -–1932 w Czemlewie pracuje Maria Nałęczowa z Torunia, ur. 21 listopada 1898 r.; potem przenosi się do Gdyni. W 1929 r. Inspektor Szkolny w Chełmnie
wychodzi z inicjatywą podniesienia stopnia organizacyjnego szkoły do III stopnia, ale wobec braku izb lekcyjnych nie dochodzi do skutku. Rada Szkolna Miejscowa pisze: ... brak
izby lekcyjnej, mieszkanie by się znalazło. W dniu 1 października 1929 r. powołanaz ostaje do Czemlewa absolwentka Seminarium Nauczycielskiego w Działdowie Halina Rosińska,
ur. 4 lipca 1904 r. W tym czasie w szkole uczą trzy nauczycielki,trzy panny Halina Rosińska, Maria Nałęczowa i Jadwiga Owczarzakówna (kierownik szkoły). Od 25 września 1930 r.
do 1 lutego zatrudniono w szkole jako nauczyciela Helenę Frostową, ur. 17 lutego 1910 r. W 1932 r. odchodzą ze szkoły:Halina Rosińska do Zakrzewa, powiat działdowski i Maria
Nałęczowa do Gdyni. O 6września 1932 r. zatrudniono pierwszego mężczyznę Józefa Skolimca. Brał czynny udział w pracach gminnych organizacji. Należał do Towarzystwa
Powstańców i Wojaków w Dąbrowie, jako kierownik oddziału Legionu Młodych. Jest też członkiem koła LOPP w Chełmnie, gdzie raz w miesiącu uczestniczy w zebraniu koła. Nie
wiadomo z jakiego powodu Józef Skolimiec od 1 sierpnia 1933 przenosi się do sąsiedniej szkoły w Gzinie. Na jego miejsce przychodzi na krótko z miejscowości Dolne Wymiary
Maksymilian Henke. W roku szkolnym 1935/36 występują jako nauczyciele w Czemlewie Jadwiga i Józef Skolimcowie (ona 12 lat, on 5 lat pracy). Od ludności Czemlewa
dowiedziałem się, że w 1939 roku musiał się Józef Skolimiec ukrywać przed Niemcami, którzy chcieli go aresztować i zapewne zamordować, jak uczynili z wieloma mężczyznami –
nauczycielami. Między innymi zamordowano w 1939 roku byłego nauczyciela tej szkoły Maksymiliana Henke.

Przegląd ilości młodzieży wszkole w Czemlewie:
1920 r. – 125 uczniów,
1923r. – 67 uczniów,
1925 r. – 100 uczniów,
1926 r. – 93 uczniów,
1927 r. – 98 uczniów,
1931 r. – 117 uczniów,
1932 r. – 126 uczniów,
1935 r. 127 uczniów.
31 maja 1939 roku Inspektor Szkolny w Chełmnie zorganizował naradę przedstawicieli szkół z Czemlewa,Mozgowiny i Rafy w sprawie utworzenia w Janowie nowej kadłubowej szkoły
IIIstopnia z klasami I – VII, ale wobec wybuchu wojny nic tego nie wyszło. Wczasie okupacji 1940 – 1944 szkoła w Czemlewie była czynna. Kierownikiem szkoły był Niemiec Heinrick.
Uczyła się tylko młodzież niemiecka. Dla Polaków krótkie zajęcia odbywały się tylko jeden raz w tygodniu, żeby potrafili podpisać się i liczyć do stu, bo tyle wiedzy przewidywano dla
Polaków.

Autor: Jerzy Świetlik