Po najeździe szwedzkimWałdowo jest spalone i długo nie może się odbudować. Część nie zalesioną dzierżawił wspomniany już Stanisław Wróblewski. Spis dla celów
podatkowych z 1772 – 1773 wykazał tylko trzy rodziny do opodatkowania. Są to: StanisławWróblewski, Szczepan Wolski i Marcin Blochewa. Wolscy stanowią znaczącą
rodzinę szlachecką, posiadającą w okolicy kilkanaście wsi. Okazuje się więc, że do nich też należała część Wałdowa. O Marcinie Blochewa niczego nie wiadomo. Za czasów
panowania króla pruskiego Fryderyka II odebrano klasztorowi w Chełmnie tą wieś.Wszystko wskazuje, że sekularyzacji dokonano jeszcze przed rozwiązaniem klasztoru
benedyktynek w Chełmnie w dniu 4 czerwca 1821 roku. Dokumenty dominialne z Unisławia wykazują, że już przedtem sprowadzono niemieckich osadników. Oto ich nazwiska:
      Fryderyk Hube
      Jerzy Maertz
      Jan Ross
      Henryk Muller
      Piotr Muller
      Jerzy Ross
      Marcin Tiesaak
      Zaczęto wycinać lasy i powiększać gospodarstwa. We wsi powstała karczma, wiatrak. Kilku rzemieślników zaczęło usługi, zwłaszcza ciesielskie, murarskie, zduńskie.
W 1865 roku właścicielami gospodarstw rolnych byli następujący mieszkańcy:
 1. Teodor Szulz 338 mórg
 2. Jan Drewentz 8,85 mórg
 3. Wilfalm Muller 124 morgi
 4. Jan Maertz 3 morgi
 5. Gustaw Ross 270 mórg
 6. Jan Ross 58 mórg
 7. Fryderyk Zerull 62 morgi
 8. Karol Hanff 48 mórg
 9. Fryderyk Kunkel 1 morga
10. Paweł Bendig 17 mórg
11. Ludwik Siebert 5 mórg
12. Jan Biechowski 7 mórg
13. Jan Śmierzchowski 9 mórg
14. Paweł Szulz 27 mórg
15. Teodor Ciszyński 9 mórg
16. W. Zakrzewski 11 mórg
17. K. Granowski 5 mórg
18. G. Eichorst 3 morgi
19. Ignacy Lewandowski 8 mórg
20. Jan Hoppe 4 morgi
21. Jakub Noetzelman 14 mórg

      Mamy więc sześciu większych gospodarzy, sześciu mniejszych, a resztę zupełnie drobnych. Wałdowo otrzymuje za czasów pruskich drugi człon – nazwę Królewskie.
Podobne dodatki dostają unas te wsie, w których są sekularyzowane ziemie, np. Jarzębiniec Królewski,Czarże Królewskie. W 1865 roku było w Wałdowie 39 domów, 69 rodzin,
w tym 109katolików i 171 ewangelików. Ziemi było około 1000 mórg, w tym gruntów rolnych800, pastwisk 120 i 10 mórg ogrodów. Podatku, przy oszacowanym dochodzie
katastralnym 785 talarów, wieś płaciła rocznie 75 talarów, czyli około 10 %wartości dochodów. Do Wałdowa włączono część sąsiedniej wsi Izbice po tym, jak właściciele
Ostromecka pobudowali Nowy Dwór. Ślady po dawnej wsi Izbice to stary cmentarz choleryków, leśniczówka, którą do niedawna nazywano Izbice oraz gospodarstwa od remizy
strażackiej do Nowego Dworu. Udało się uchwycić gospodarstwa w Wałdowie po 20 latach i można zaobserwować duże zmiany. Ludzie się żenią, dzielą gospodarstwa, napływają
nowi i tę przemianę można zobaczyć wzałączonym wykazie.
      Wykaz gospodarstw z sierpnia1883 roku. Liczby wykazują kolejno hektary, ary, m.kw.:
 1. Jan Pilarski z Dąbrowy (Pillasch) 55, 23, 68
 2. Jan Pilarski 33, 04, 90
 3. Henryk Ross 69, 07, 10
 4. Henryk Zeeull i Ernestyna Ross 14, 85, 40
 5. Herman Zerull 2, 60, 90
 6. Frydrych Zerull i Paulina Werde 17, 48,  30
 7. Ernest Lawrenz i Ida Maez 1, 19, 70
 8. Ferdynand Lenke 3, 53, 90
 9. Michał Jagielski i Anna Lewandowska 2, 21, 60
 10. Albert Lewandowski i Honorata Skibowska 2, 70, 50
 11. Franciszek Ceglarski i Paulina Majewska 2, 66, 30
 12. Antoni Szulz i Wiktoria Chmielewska 2, 76, 50
 13. Karol Szulz i Franciszka Bilska 2, 81, 70
 14. Juliusz Siebert i Julianna Bessel 0, 43, 90
 15. Szymon Jaworski i Marianna Groskowska 4, 66, 60
 16. August Janusz i Julianna Haase 0, 63, 30
 17. WeronikaLeandowska i Ignacy Kotlewski 3, 41, 66
 18. Michał Jagielski i Anna Lewandowska 2, 51, 60

      W Wałdowie pod koniec XIX wieku było prawie 100 numerów gospodarstw rolnych. Przedstawiona lista zawiera tylko 18 gospodarstw. Pokazuje obszar oraz współmałżonka
właściciela. Do ciekawostek można zaliczyć, że w Wałdowie osiedliły się dwie rodzinyp ochodzenia mojżeszowego. Była to rodzina kupiecka z Bydgoszczy Arnschon II oraz rodzina
Cohnow z Fordonu. Ich krewni prowadzili handel w Dąbrowie, Czarżu,Janowie i Rafie. Wchodzili we własność gospodarstw najczęściej za sprawą nie wykupionych weksli.
      Pozostaje jeszcze do omówieniasprawa szkoły w Wałdowie w XIX wieku. Według zapisów katastralnych z 1865 roku,w Wałdowie Królewskim była szkoła, przy której były trzy
działki: rola 1,15,90ha, łąka 0,60 ha i pod zabudowaniami 0,90,70 ha. O szkole tej nie znalazłem dokumentów. Jeżeli istnieją, to trzeba je szukać aż w archiwum w Gdańsku, gdzie
znajdują się dokumenty dawnej rejencji kwidzyńskiej, do której w XIX wieku należeliśmy.

Autor: Jerzy Świetlik